Thorsten Renk
Lekcja 8 :: Przyimki (1). Nieregularna liczba mnoga (1).
Zaimki w formie dopełnienia.
8.1. Tekst
8.2. Gramatyka
8.2.1. Przyimki
8.2.2. Tworzenie nieregularnej liczby mnogiej
8.2.3. Zgodność i niezgodność
8.2.4. Zaimki w formie dopełnienia
8.3. Słowniczek
Uwaga tłumacza: cudzysłów i znak '= ...' oznaczają bardziej dosłowne znaczenie zwrotów i wyrażeń, słowa w nawiasie (...) nie są potrzebne w oryginale i w sindarinie nie występują, ale w tłumaczeniu polskim należy je dodać.
Mi ham i-meigol
Aragorn a Ninias nauthar an i lend na Chithaeglir. Bedir na i ham i-meigol.
Aragorn: Si cû ar pilin?
Ninias: Hirich gui im veigol ar im cheithol.
Aragorn: A, ennas! Annach nin i gû veleg mi in ich?
Ninias: I gû di i thôl vallen?
Aragorn: Mae. Gen hannon. Hirin bilin adel i thaind?
Ninias: Ú-chirich. Bado trî i annon hen.
Aragorn: Mae. Man lû reviam?
Ninias: Ne cheriad e-laer.
W zbrojowni ['= w komnacie mieczy']
Aragorn i Ninias planują wyprawę w Góry Mgliste. Idą do zbrojowni [‘=komnaty mieczy’]
Aragorn: Jest tu łuk i strzały?
Ninias: Są [‘= znajdujesz] łuki pomiędzy mieczami i toporami.
Aragorn: A, tam! Dasz mi ten łuk, wielki pomiędzy włóczniami?
Ninias: Ten łuk pod hełmem złotym?
Aragorn: Tak. Dziękuję ci. Są [‘= znajduję] strzały za tarczami?
Ninias: Nie ma [‘=nie znajdujesz’]. Idź przez drzwi te.
Aragorn: Dobrze. O jakim czasie idziemy?
Ninias: Na początku lata.
Do tej pory z przyimków używaliśmy tylko mi, na i dan. Przyimki w sindarinie, tak jak w angielskim i polskim, stoją przed rzeczownikiem i najczęściej wskazują na jakieś relacje przestrzenne (w lesie, na stole). Z punktu widzenia gramatyki, wyrażenia przyimkowe są w zdaniu okolicznikiem.
| Okolicznik nie podlega mutacji słabej przez sam fakt bycia okolicznikiem (tak jak podlegało dopełnienie bliższe), ale w większości przypadków zachodzi jakaś mutacja fonologiczna w wyniku związku przyimka z rzeczownikiem. Rodzaj mutacji zależy od użytego przyimka. W większości przypadków będzie to lenicja, ale możliwe są również inne typy mutacji. Powrócimy do nich w kolejnych lekcjach. |
Tutaj omówimy tylko przyimki powodujące lenicję:
mi (w, pomiędzy) używane do określania miejsca
Cuion mi Chithaeglir = mieszkam w Górach Mglistych
Revion mi 'elaidh = chodzę pomiędzy drzewami
na (do, w stronę, przy = obok, z użyciem czegoś)
Bad na 'ondor= idzie do Gondoru
Im na orod = jestem obok góry
Maethon na vagol = walczę mieczem (z użyciem miecza)
nedh (w) w znaczeniu abstrakcyjnym
nedh 'ûr = w sercu
im (pomiędzy) do określania miejsca a także w znaczeniu abstrakcyjnym
dagor im vellyn = walka pomiędzy przyjaciółmi
ab (po) określa relacje czasowe
Pêd ab Elrond = mówi po Elrondzie
adel (z tyłu, za) do określania miejsca
Bedin adel in yrch = idę za orkami
am (ponad, nad, górą przez coś) do określania ruchu ‘gdzieś wysoko’
Cemmin am i ’olf = skaczę przez gałąź
be (według)
be beth en aran= według słowa króla
di (pod) do określania miejsca i w znaczeniu abstrakcyjnym
athrabeth di ’wilith = debata pod niebem
nu (pod) do określania miejsca
nu amon = pod górką
nef (po tej stronie)
nef aer = po tej stronie morza
trî (przez)
minnon trî annon = wchodzę przez drzwi
Prawdopodobnie przedimek o (o, na temat) także powoduje lenicję. Występuje tu jednak pewien wyjątek: jeśli rzeczownik idący po tym przyimku zaczyna się na samogłoskę, dodajemy przed nią h-:
siniath o Rohan = wieści na temat Rohanu
trenarn o hedhil = opowieść o elfach
8.2.2 Tworzenie nieregularnej liczby mnogiej
Niestety nie wszystkie rzeczowniki i przymiotniki stosują się do podanego w lekcji 4 wzoru na tworzenie liczby mnogiej. Teraz poznamy pierwszą grupę wyjątków.
Istnieją słowa, które w starosindarińskim składały się tylko z jednej sylaby, a w trakcie rozwoju języka wytworzyły drugą sylabę. Ich forma liczby mnogiej odzwierciedla jednak starą, jednosylabową formę. Na przykład w starosindarińskim było słowo dagr (bitwa). Jego (zupełnie regularna) liczba mnoga to deigr. (starosindarińskie ei zmieniło się w późniejsze ai). Później słowo to wykształciło drugą sylabę, zmieniając się w dagor, ale liczba mnoga przeszła proces wykształcania drugiej sylaby niezależnie od liczby pojedynczej, no i mamy deigor zamiast oczekiwanego degyr.
Słowa z tej samej grupy to:
badhor (sędzia) => beidhor
bragol (nagły) => breigol
dagor (bitwa) => deigor
glamor (echo) => gleimor
hador (ten-kto-rzuca, miotacz) => heidor
hathol (topór) => heithol
idhor (zamyślenie) => idhor
ivor (kryształ) => ivor
lagor (szybki) => leigor
maethor (wojownik) => maethor
magol (miecz) => meigol
magor (szermierz, wojownik z mieczem) => meigor
nadhor (pastwisko) => neidhor
nagol (ząb) => neigol
naugol (krasnolud) => noegol
tadol (podwójny) => teidol
tathor (wierzba) => teithor
tavor (dzięcioł) => teivor
tegol (pióro) => tigol
gollor (mag) => gyllor
|
Aby wyrazić zgodność lub niezgodność, używamy mae (dobrze, tak) i baw lub law (nie, nie tak). Law używamy do zaprzeczania faktom, baw do zaprzeczania planom, zamiarom, intencjom:
Jeśli mamy pytanie np. Telich ned aduial nan adab nîn? (przyjdziesz wieczorem do mojego domu?), to pytamy o zamiar. Jeśli odpowiedź brzmi: nie, użyjemy baw. Jeśli mamy pytanie typu Govant Aragorn Legolas? (Spotkał Aragorn Legolasa?) i chcemy odpowiedzieć, że nie, to użyjemy law, bo mówimy o faktach.
Oba wyrażenia, baw i law, to zwroty dość mocne i gwałtowne, i chociaż byłyby zrozumiane, nie używa się ich w normalnej rozmowie. Lepiej jest powtórzyć czasownik używając formy przeczącej:
Lastach i 'lamor? (słyszysz echo?) Laston (słyszę). Ú-laston (nie słyszę).
Tylko odpowiadając na pytania z czasownikiem 'być', który w zdaniu jest domyślny, używamy często słów mae i law. |
8.2.4 Zaimki w formie dopełnienia
W sindarinie, tak samo jak w j. angielskim, nie rozróżnia się form celownika i biernika [w j. polskim są to dwie różne formy: daję komu? tobie, widzę kogo? ciebie.]. Mówimy: I see you, I give you. (W sindarinie może istnieć rozróżnienie tych form za pomocą słowa an poprzedzającego celownik, coś jakby angielskie ‘I give to you’ = daję tobie. Do tego rozróżnienia wrócimy później).
Zestawienie zaimków w formie dopełnienia:
|
osoba |
liczba pojedyncza |
liczba mnoga |
|
1. |
nin = mnie, mi |
min = nas, nam |
|
2. |
le = tobie, ciebie (forma grzecznościowa) |
le = was, wam (forma grzecznościowa) |
|
2. |
*cen = tobie, ciebie (forma zwyczajna) |
*cen= was, wam (forma zwyczajna) |
|
3. r. męski |
*son = jego, jemu |
*syn = im, ich |
|
3. r. żeński |
*sen = ją, jej |
*sin = im, je |
|
3. r. nijaki |
*san = ono, je, to |
*sain = im, je, te |
|
3. f. zwrotna |
*in = (on, ona, ono) się |
*in = (oni, one) się |
Zaimki w formie dopełnienia, jak każde dopełnienie bliższe, podlegają lenicji:
|
Zaimki w formie biernika często stawiamy przed czasownikiem: hon cenin – jego widzę. (widzę go) gen hîr – ciebie znajduje (on znajduje ciebie)
Zaimki w formie celownika najprawdopodobniej znajdą się po czasowniku: Anno nin i vagol! – Daj mi ten miecz! Lasto hon! – Słuchaj go!
Zaimek zwrotny dla 3 osoby odnosi się do podmiotu zdania. Porównajcie: Cên in – On widzi siebie. Cên hon – On widzi go (np. Gimli orka) |
|
sindarin |
polski |
|
|
|
|
badhor |
sędzia |
|
baw |
nie |
|
bragol |
nagły |
|
cab- |
skakać |
|
dagor |
bitwa, walka |
|
e-laer |
w lecie |
|
ech |
włócznia |
|
glamor |
echo |
|
golf |
gałąź |
|
gollor |
mag |
|
hador |
miotacz, ten, kto rzuca |
|
hathol |
topór |
|
heriad |
początek |
|
idhor |
zamyślenie, rozwaga |
|
i-meigol |
mieczy (dopełniacz l. mnogiej = of the swords) |
|
ivor |
kryształ |
|
man lû |
w jakim czasie? kiedy? |
|
lagor |
szybki |
|
maethor |
wojownik |
|
magol |
miecz |
|
magor |
szermierz |
|
ne cheriad |
na początku |
|
nautha- |
planować, obmyślać |
|
peth |
słowo |
|
nadhor |
pastwisko |
|
nagol |
ząb |
|
naugol |
krasnolud |
|
sam |
sala, komnata |
|
si |
tutaj |
|
tadol |
podwójny |
|
tathor |
wierzba |
|
tavor |
dzięcioł |
|
thand |
tarcza |
|
thôl |
hełm |
Jeśli już znacie jakichś elfów dosyć długo, pewnie chcielibyście zaprosić ich do domu, a może sami otrzymacie zaproszenie. W sindarinie wygląda to tak:
Aníral toled na gar nîn? = Chcesz przyjść do mojego domu?
Aníral toled an govaded nin? = Chcesz przyjść spotkać się ze mną?
Jeśli nie znacie się jeszcze zbyt dobrze, lepiej używać tu form grzecznościowych zaimka, tak jak powyżej. Jeśli goście już przybyli, zapraszacie, by weszli:
Minno! = Wejdź! / Wejdźcie!
Jeśli spotkaliście się na zewnątrz i zapraszacie gości do domu, możecie powiedzieć:
Aníral minnad? = Chcesz / chcecie wejść?
A kiedy już weszliście, możecie zaproponować coś do jedzenia lub picia:
Aníral maded? = Chcesz / chcecie jeść?
Aníral sogad? = Chcesz/ chcecie pić?
Możecie też oprowadzić gości po swoim domu. Używajcie takich wyrażeń:
Sen i thambas. = To jest przedpokój.
Trî i annon hiril i ham-e-guiad. = Przez te drzwi wejdziesz do głównego pokoju [‘= znajdujesz pokój-do-mieszkania, ang. living-room’]
Am i bendrath i ham-e-maded. = Na górze schodów jest jadalnia [‘=pokój-do jedzenia’]
Fair... = na prawo (jest)....
Hair... = na lewo (jest)...
Trî chennech cenil i daur. = Przez to okno widzisz las.
Tiro i ham-e-meigol. = Popatrz, zbrojownia.
Przy opisywaniu domu mogą okazać się przydatne:
thamb (przedpokój), *sam-i-meigol (zbrojownia), car (dom), henneth (okno), annon (brama, wejście, drzwi), pendrath (schody), *sam-e-guiad (główny pokój), *sam-en-nen (łaziwnka, pokój z wodą), *sam-e-lostad (sypialnia), haust (łóżko)
tłum. Adaneth, komentarz Galadhorn
Dyskusja o kursie na www.elendili.w.pl
:: strona główna :: treść kursu :: wstęp ::
:: lekcja 1 :: lekcja 2 :: lekcja 3 :: lekcja 4 :: lekcja 5 :: lekcja 6 :: lekcja 7 ::
:: lekcja 8 :: lekcja 9 :: lekcja 10 :: lekcja 11 :: lekcja 12 :: lekcja 13 :: lekcja 14 ::
