Thorsten Renk

Lekcja 7 :: Przedrostki. Czas przeszły czasowników typu A.

Formy dzierżawcze.

7.1. Tekst

7.2. Gramatyka

7.2.1. Przedrostki

7.2.2. Formy dzierżawcze

7.2.3. Czas przeszły czasowników typu A

7.3. Słowniczek

7.4. Rozmówki – porównywanie

Uwaga tłumacza: cudzysłów i znak '= ...' oznaczają bardziej dosłowne znaczenie zwrotów i wyrażeń, słowa w nawiasie (...) nie są potrzebne w oryginale i w sindarinie nie występują, ale w tłumaczeniu polskim należy je dodać.

7.1. Tekst

Io anann

Gilraed: Renich i lû ah i maeth ioer?

Glorfindel: Mae, govaethannem in edain. Gwann.

Gilraed: Reviannem na Vordor ah in edain vaethanner veren dan in yrch. Pilin ’wathranner i ’wilith ah iâr hiriant.

Aragorn: Govedich Eobhan nan mbar dîn?

Gilraed: Gûr nîn pêd enni, dan ú-vedin. Elrond idhren.

Aragorn: Berion in edain in ú-vill.

Dawno temu ['= długo temu']

Gilraed: Pamiętasz czasy i walki dawne ['= stare']?

Glorfindel: Tak, razem walczyliśmy z ludźmi. Przeszłość.

Gilraed: Maszerowaliśmy na Mordor i ludzie walczyli dzielnie przeciw orkom. Strzały zaćmiły niebo i krew popłynęła.

Aragorn: Idziesz razem z Eobhanem do jego domu? ['=Razem idziesz z Eobhanem do domu jego?']

Gilraed: Serce moje mówi tak, ale nie idę. Elrond (jest) mądry.

Aragorn: Ja bronię ludzi którzy nie (są) silni.

7.2 Gramatyka

6.2.1 Przedrostki

Przedrostki w sindarinie są bardzo blisko powiązane z przyimkami i są do nich bardzo podobne. Słowa, które w j. angielskim [i polskim] są przyimkami, w sindarinie mogą być przedrostkiem dodanym do czasownika. My powiedzielibyśmy, na przykład, 'przejść przez coś' – w sindarinie taka konstrukcja wyglądałaby ‘przez-przejść coś’ [przyimek 'przez' stał się przedrostkiem dodanym do czasownika]. Prawdopodobnie niektóre nasze przyimki w sindarinie pojawia się tylko jako przedrostki. Większość tego typu przedrostków powoduje lenicję w czasowniku przyjmującym przedrostek.

Przedrostki powodujące lenicję to:

go- (razem z)               

govaetha Aragorn = on walczy razem z Aragornem

gwa- (razem z, starsza wersja poprzedniego)

gwaguion vess = mieszkam z kobietą

ab- (z tyłu, za)             

abvedin Legolas = idę za Legolasem

am- (w górę)              

amved orod = on wchodzi pod górę, idzie w górę po zboczu

ath-, athra- (na poprzek, przez)   

athnallon i hirion = wołam przez rzekę (z drugiego brzegu)

dad- (w dół)            

dadved orod = on schodzi z góry, idzie na dół ze szczytu

Przedrostki modyfikują nie tylko czasowniki. Dodane do niektórych rzeczowników, tworzą nowe słowa lub przydają rzeczownikom nowego znaczenia: penn (zbocze), ambenn (zbocze idące w górę)

Jeśli słowo, do którego dodajemy przedrostek, zaczyna się na lh- lub rh- , to mutacja słaba spowodowana przedrostkiem przebiega inaczej niż zwykła mutacja słaba powodowana innymi przyczynami. Po dodaniu przedrostka lh- i rh– zmieniają się odpowiednio w l- i r- (w zwykłej mutacji słabej zmieniały się w thr- i thl-).

rhûn (wschód – strona świata) => amrûn (wschód, także jako wschód słońca)

Porównajcie z: rhûn => i thrûn (ten Wschód)

7.2.2 Formy dzierżawcze

Formy dzierżawcze określają 'właściciela' i wyrażają posiadanie. W sindarinie powinno się raczej mówić o przymiotnikach dzierżawczych, bo formy te zachowują się tak jak przymiotniki. Występują po określanym rzeczowniku (np 'książka moja') i ulegają lenicji.

Zestawienie form dzierżawczych:

Maban ylf vîn = chwytamy nasze ‘kubki’

Maetha vaeth în = on walczy w swojej walce

Cenin vess dîn = widzę jego żonę

Zauważyliście już dwie formy dzierżawcze dla 3 osoby. Pierwszej z nich (dîn) używamy, gdy ‘posiadacz’ nie jest podmiotem zdania – w j. polskim powiedzielibyśmy wtedy ‘jego, jej, ich’. Druga forma (în) to tzw. zaimek zwrotny – ‘swój’. Porównajcie:

Maba ylf dîn = on chwyta jego (=nie swój) kubek (np. Gimli kubek Legolasa)

Maba ylf în = on chwyta swój kubek.

7.2.3 Czas przeszły czasowników typu A

Formę czasu przeszłego tworzymy dodając –nt do formy podstawowej i ewentualnie potem końcówki osobowe. Forma 3 osoby l. pojedynczej (nie posiadająca końcówek) używana jest także jako forma bezosobowa (dotyczy to także czasu teraźniejszego).

maetha- (walczyć) => maethant (on walczył / walczyło się, walczono)

Jeśli chcemy do formy przeszłej dodać końcówki osobowe, to –nt zmieni się w –nn- ( w sindarinie zbitka nt zwykle nie występuje w środku wyrazu – widzieliśmy to już przy tworzeniu stopnia najwyższego przymiotników zakończonych na –nt. Mamy zatem:

reviannen (chodziłem), reviannech (chodziłeś), reviant (chodził),

reviannem (chodziliśmy), reviannech (chodziliście), revianner (chodzili).

Istnieją czasowniki, których formy podstawowe kończą się na –nna, np. linna- (śpiewać). Unikając nieco niezręcznego *linnannen (śpiewałem) skracamy tę formę, i odmiana wygląda następująco:

linnen (śpiewałem), linnech (śpiewałeś), linnant (śpiewał),

linnem (śpiewaliśmy), linnech (śpiewaliście), linner (śpiewali).

W tworzeniu czasu przeszłego pojawia się pewna komplikacja: są takie czasowniki typu A, które w czasie przeszłym zamiast –nt przyjmują końcówkę –s w 3 osobie l. pojedynczej, dla innych osób jest dłuższa forma: –sse-. Możliwe, że taka odmiana powinna być używana dla wszystkich czasowników nieprzechodnich [tzn. takich, które nie tworzą strony biernej]. Wiemy na pewno, że tak odmieniają się: ista– (wiedzieć, posiadać wiedzę), muda- (ciężko pracować), egledhia- (iść na wygnanie), eria- (podnieść się).

mudassen (pracowałem), mudassech (pracowałeś), mudas (pracował)

mudassem (pracowaliśmy), mudassech (pracowaliście), mudasser (pracowali)

7.3  Słowniczek

7.4  Rozmówki – porównywanie

Jeśli chcecie poznać elfów bliżej, dobrze byłoby porozmawiać o tym, co lubicie, a czego nie. Na przykład:

Man loth nostach ammail – i veril egor i eirien? = Który kwiatek wolisz wąchać – różę czy stokrotkę?

Jeśli nie chcecie wnikać w szczegóły, spytajcie:

Man loth nostach valwain? = Który kwiatek wąchasz najchętniej?

Odpowiada się na przykład w ten sposób:

Noston veril ammail = wącham róże chętniej,      albo

Noston veril vailwain = wącham róże najchętniej.

Jeśli chcecie zapytać, jak wyglądacie w jakimś ubranku [to chyba dla pań...], pytacie trochę inaczej:

Man thia ammain – i chammad valen egor i chammad galen? = Co wygląda lepiej – ubranie żółte czy ubranie zielone?

Jeśli chcecie utworzyć zdanie bezpodmiotowe, typu ‘uważa się, że’, ‘woli się’, w sindarinie użyjcie 3 osoby liczby mnogiej: oni uważają, oni wolą:

Man hammad mathar mailwain? = które ubranie uważa się za najlepsze? (dosłownie: oni uważają)

W tworzeniu własnych zdań możecie korzystać z tych słówek:

Kolory: caran (czerwony), malen (żółty), calen (zielony), nim (biały), morn (czarny), mallen (złoty), luin (niebieski), mith (szary), gwind (szaroniebieski), baran (brązowy), elw (w kolorze nieba), glos (śnieżnobiały)

Cechy: beleg (wielki, wspaniały), maer (dobry), bain (piękny), mail (drogi, kochany), gwain (nowy), lagor (szybki), lint (szybki, chyży), tîr (prosty, prawy, poprawny), raeg (zły, nieodpowiedni)

tłum. Adaneth, komentarz Galadhorn

Dyskusja o kursie na www.elendili.w.pl

:: strona główna :: treść kursu :: wstęp ::

:: lekcja 1 :: lekcja 2 :: lekcja 3 :: lekcja 4 :: lekcja 5 :: lekcja 6 :: lekcja 7 ::

:: lekcja 8 :: lekcja 9 :: lekcja 10 :: lekcja 11 :: lekcja 12 :: lekcja 13 :: lekcja 14 ::