Thorsten Renk

Lekcja 10 :: Czas przyszły czasowników typu A i typu I.

Liczebniki. Nieregularna liczba mnoga (3).

10.1. Tekst

10.2. Gramatyka

10.2.1. Czas przyszły

10.2.2. Tworzenie liczby mnogiej słów zakończonych na -u

10.2.3. Liczebniki

10.3. Słowniczek

10.4. Rozmówki – pytamy o drogę

Uwaga tłumacza: cudzysłów i znak '= ...' oznaczają bardziej dosłowne znaczenie zwrotów i wyrażeń, słowa w nawiasie (...) nie są potrzebne w oryginale i w sindarinie nie występują, ale w tłumaczeniu polskim należy je dodać.

10.1. Tekst

Mi Chithaeglir

   Aragorn, Ninias, Eobhan ah in edhil o Imladris pada mi Chithaeglir nan mbâr Eobhan.

Aragorn: Man lû telitham nan daen?

Ninias: Aphadatham i lond hen dad eraid. Si i râd talu, ir athradatham i daur i raid faeg. A cenitham loss.

Aragorn: Mathon chwest. Hithu delitha ned aduial.

Ninias: Mae, telitha. Ring. Tolthatham aen ’lad an naur si ae aníram laug.

Aragorn: Mae. Naw vaer.

W Górach Mglistych

   Aragorn, Ninias, Eobhan i elfy z Rivendell idą w Górach Mglistych do domu Eobhana.

Aragorn: Kiedy dojdziemy do szczytów?

Ninias: Będziemy podążać za tą ścieżką dwa dni. Tutaj droga równa, kiedy przejdziemy przez las drogi (będą) złe. I zobaczymy śnieg.

Aragorn: Czuję wiatr. Mgła przyjdzie wieczorem.

Ninias: Tak, przyjdzie. Zimno. Przynieśmy lepiej drzewa na ogień teraz jeśli chcemy ciepła.

Aragorn: Tak. Pomysł dobry.

10.2 Gramatyka

10.2.1 Czas przyszły

Czas przyszły czasowników typu A:

Czas przyszły czasowników typu A tworzymy dodając –tha do formy podstawowej. Możemy potem dodawać końcówki osobowe. Tak samo jak w czasie teraźniejszym w 1 osobie liczby pojedynczej końcówka –n zmienia poprzedzające ją a w o.

lachathon (zapłonę), lachathach (zapłoniesz), lachatha (zapłonie),

lachatham (zapłoniemy), lachathach (zapłoniecie), lachathar (zapłoną)

erthathon (zjednoczę), erthathach (zjednoczysz), erthatha (zjednoczy),

erthatham (zjednoczymy), erthathach (zjednoczycie), erthathar (zjednoczą)

linnathon (zaśpiewam), linnathach (zaśpiewasz), linnatha (zaśpiewa),

linnatham (zaśpiewamy), linnathach (zaśpiewacie), linnathar (zaśpiewają)

Czas przyszły czasowników typu I:

Tak się szczęśliwie składa, że tworzenie czasu przyszłego czasowników typu I przebiega prawie bez komplikacji. Zaczynamy od formy bezokolicznika, dodajemy –tha i końcówkę osobową:

pedithon (powiem), pedithach (powiesz), peditha (powie),

peditham (powiemy), pedithach 9powiecie), pedithar (powiedzą)

telithon (przyjdę), telithach (przyjdziesz), telitha (przyjdzie),

telitham (przyjdziemy), telithach (przyjdziecie), telithar (przyjdą)

Nie zapomnijcie, że podczas tworzenia formy bezokolicznika stosujemy przegłos –i.

W czasownikach typu I także występuje zmiana a w o przed końcówką osobową 1 osoby liczby pojedynczej.

Użycie czasu przyszłego:

[Chyba jeszcze lepszy przykład użycia czasu przyszłego do wyrażenia planu / intencji jest w tekście na początku tej lekcji, gdzie Ninias mówi: ‘Tolthatham aen ’lad = nazbierajmy drewna, dosłownie: nazbieramy lepiej drewna’ i używa właśnie czasu przyszłego.]

Czas przyszły czasownika ‘być’:

10.2.2 Tworzenie liczby mnogiej słów zakończonych na -u

W starosindarskim istniała pewna grupa słów jednosylabowych zakończonych na –w. Ta ostatnia głoska przekształciła się z czasem w –u, tworząc jednocześnie drugą sylabę. Formy liczby mnogiej przeszły niezależnie taką samą zmianę i w ten sposób zachowały się w nich dawne, pierwotne formy liczby mnogiej. Na przykład starosindarskie curw (umiejętność, sprawność) miało liczbę mnogą cyrw. Później liczba pojedyncza przekształciła się w curu, a liczba mnoga w cyru. Stąd mamy właśnie taką liczbę mnogą, nie cyry, jak moglibyśmy się spodziewać.

Inne słowa z tej grupy to:

anu (płci męskiej) => einu

celu (źródło) => cilu

coru (sprytny, przebiegły) => cyru

curu (sprawność, umiejętność) => cyru

galu (błogosławieństwo) => geilu

gwanu (śmierć, umieranie) => gweinu

haru (rana) => heiru

hethu (niewyraźny, niepewny) => hithu

hithu (mgła) => hithu

inu (płci żeńskiej) => inu

malu (blady) => meilu

naru (ognistoczerwony) => neiru

nedhu (poduszka) => nidhu

pathu (płaski teren porośnięty trawą, step) => peithu

talu (płaski, równy) => teilu

tinu (iskra) => tinu

10.2.3 Liczebniki

Liczebniki od 1 do 10 w sindarinie to:

1 min        

2 tâd

3 neled

4 canad

5 leben

6 eneg

7 odog

8 toloth

9 neder

10 caer

Komentarz Galadhorna: Thorsten Renk pokazuje nam liczebniki z języka noldorińskiego, który był poprzednikiem sindarinu w latach 30-tych. Tymczasem w 42 nr Vinyar Tengwar opublikowano tekst Tolkiena z końca lat 60-tych, zatytułowany The Eldarin numerals ("Liczebniki eldarińskie"), z którego dowiadujemy się, że sindarińskie liczebniki porządkowe to: 1 mîn, êr, 2 tâd, 3 nêl, 4 canad, 5 leben, 6 eneg, 7 odog, 8 tolodh, 9 neder, 10 pae. Bazując na formach liczebników qenejskich z Parma Eldalamberon #14 możemy pokusić się następującą rekonstrukcję kolejnych liczebników: 11 *minig, 12 *uig, 13 *nelphae < *nel-kway), 14 *canphae, 15 *lephae, 16 *enphae 17 *odophae, 18 *tolphae, 19 *nedphae, 20 *taphaeam (< *tata-kway-am), 21 *mîn taphaeam, 22 *tâd taphaeam, 30 *nelphaeam, 40 *canphaeam, 50 *lephaeam, 60 *enphaeam, 70 *odophaeam, 80 *tolphaeam, 90 *nedphaeam. Proszę pamiętać, że zarówno moje, jak i Thorstena rekonstrukcje są bardzo niepewne.

Jeśli liczymy ludzi lub rzeczy, liczebnik stawiamy przed rzeczownikiem. Liczebniki nie powodują mutacji:

Neled binn delithar (trzech mężczyzn przybędzie)

10.3  Słowniczek

10.4  Rozmówki – pytamy o drogę

Jeśli kiedyś się zgubicie, ale (szczęście w nieszczęściu) napotkacie wtedy elfów, warto byłoby znać kilka wyrażeń pytających o drogę:

Man sad ...? = W jakim miejscu jest ...? = Gdzie jest ...?

Man râd na ...? = Którą drogą do...? = Którędy do ...?

Możecie też spróbować tak:

Nin pelich peded i râd na ...? = możesz mi pokazać (dosłownie: powiedzieć) drogę do...?

Jeśli odległość jest niewielka, wystarczy odpowiedzieć:

Pado fair / hair! = idź w prawo / w lewo!

Jeśli jesteście w mieście i macie do przejścia większą odległość, możecie usłyszeć taką odpowiedź:

Ab vennich daer neled raith, pado fair na gar veleg. = Po przejściu prosto trzech ulic idź w prawo do dużego domu.

Jeśli jesteście poza miastem, usłyszycie raczej taką wypowiedź:

Pado nan amrûn nan thin. Hirich hirion. Aphado hirion min arad a pado na charad. = Idź na wschód do zmroku. Znajdziesz rzekę. Podążaj za rzeką jeden dzień i idź na południe.

Możecie też czasem usłyszeć taką wskazówkę:

Hirich amon i estar 'Amon Hen'. = Znajdziesz wzgórze zwane Amon Hen.

Mogą wam się przydać takie słówka:

Kierunki: hair (w lewo), fair (w prawo), taer (prosto), ad (do tyłu)

Strony świata: amrûn (wschód, wschód słońca), rhûn (wschód), rhuven (wschód), harad (południe), forn (północ), forod (północ), forven (północ), annûn (zachód), dûn (zachód)

Punkty orientacyjne: taur (las), tawar (las), ael (jezioro), rim (zimne jezioro górskie), lô (bagno), aer/aear (morze, ocean), gaer, gaear (morze, ocean), sîr (rzeka), celon (rzeka), duin (strumień), ered (góry), amon (wzgórze), habad (brzeg, wybrzeże), toll (wyspa), athrad (bród, przejście), cîl (rozpadlina, jar), eithel (źródło), parth (pole, trawiasty teren)

W mieście: iant (most), iaun (miejsce święte, świątynia), sant (ogród), rath (ulica), barad (wieża), ram (mur), ost (miasto)

tłum. Adaneth, komentarz Galadhorn

Dyskusja o kursie na www.elendili.w.pl

:: strona główna :: treść kursu :: wstęp ::

:: lekcja 1 :: lekcja 2 :: lekcja 3 :: lekcja 4 :: lekcja 5 :: lekcja 6 :: lekcja 7 ::

:: lekcja 8 :: lekcja 9 :: lekcja 10 :: lekcja 11 :: lekcja 12 :: lekcja 13 :: lekcja 14 ::