Thorsten Renk

Lekcja 13 :: Przyimki (3). Mutacja mocna i mutacja płynna.

13.1. Tekst

13.2. Gramatyka

13.2.1. Przyimki

13.2.2. Mutacja mocna

13.2.3. Mutacja płynna

13.2.4. Nowe przedrostki

13.2.5. Liczebniki porządkowe

13.3. Słowniczek

13.4. Rozmówki – czas

Uwaga tłumacza: cudzysłów i znak '= ...' oznaczają bardziej dosłowne znaczenie zwrotów i wyrażeń, słowa w nawiasie (...) nie są potrzebne w oryginale i w sindarinie nie występują, ale w tłumaczeniu polskim należy je dodać.

13.1. Tekst

I phith en aran fern

Be Eolair, i venn i in edhil leithianner, sa narn iaur en aran fern. Io anann e bent i phith nu firn:

'Es sarch telithon nan edain, ar grogathar. Or hain lodatha faer nîn ar cenithon bain. Yrch o Chithaeglir tolthathar dulu daged i chyth. Ar ardh nîn athelitha.'

Eolair nara in yrch bennir o haran fern a grunger. In edhil thelir si hired had af fuin a ned arad aphadol hired i harch.

 Słowa króla umarłego

Według Eolaira, mężczyzny, którego elfy uwolniły, to (jest) opowieść stara o królu umarłym. Dawno temu on powiedział te słowa nim umarł:

’Z grobu przyjdę do ludzi i przelękną się. Nad nimi popłynie duch mój i zobaczę wszystko. Orkowie z Gór Mglistych przyjdą z pomocą zabić wrogów. I królestwo moje znów przyjdzie.’

Eolair opowiada, (że) orkowie mówili o królu umarłym i bali się. Elfy decydują teraz znaleźć miejsce na noc(leg) i w dniu następnym znaleźć ten grób.

13.2 Gramatyka

13.2.1 Przyimki

Powiemy teraz o przyimkach, które powodują mutację innego typu niż poznane do tej pory. Dla większości przyimków, które teraz wprowadzimy, będzie to mutacja mocna, w jednym przypadku mutacja płynna.

Muszę tu dodać, że Tolkien w swoich pismach nie wspominał nigdy o mutacji płynnej i jej istnienie zostało wywnioskowane na podstawie ogólnych zasad, zatem jest to sprawa dość niepewna. Na szczęście mutacja płynna jest zjawiskiem rzadkim.

Dzisiaj poznamy następujące przyimki:

o (od) = (pochodzący) z

Celebrimbor o Eregion = Celebrimbor z Eregionu

nen o Chithaeglir = woda z Gór Mglistych

sarn od Orthanc = kamień z Orthancu

ned = w (czasie)

telin ned laer = przychodzę w lecie

ed = z (czegoś) na zewnątrz, angielskie out of

ed annon = z drzwi (na dwór)

es sarch = z grobu

e thaur = z lasu

or = na (wierzchu czegoś), ponad

or amon = na górce

or chaw = na wierzchołku

Przyimek o przed samogłoską zmienia się w od.

Pamiętajcie, że istnieje też inny przyimek o (na temat czegoś) i że ten przyimek dodaje h do rzeczownika zaczynającego się na samogłoskę (zobacz lekcja 8). Zwykle te dwa przyimki rozróżniamy po tym, że powodują różne mutacje, ale są też takie sytuacje, kiedy znaczenie rozpoznajemy z kontekstu.

13.2.2 Mutacja mocna

Mutacja mocna powodowana jest przez przyimki o (starosindarińskie od) i ed. Oba przyimki skracają się (do o i e) jeśli następne słowo zaczyna się od spółgłoski. Pojawia się problem odróżnienia e – skrótu od ed i e – skrótu od en tworzącego dopełniacz. W tym drugim przypadku zwykle między e a rzeczownikiem wstawiamy myślnik, w pierwszym przypadku stosujemy zapis bez myślnika. Jeśli piszemy tengwarem, zostawiamy nieco większy odstęp pomiędzy e a następnym wyrazem jeśli chodzi nam o skrót od ed.

Mutacja mocna może także być powodowana w wyrazach złożonych jeśli pierwszy ich składnik kończy się na -t lub -d. Przykładem może tu być zastosowanie przedrostka ad- (ponownie, jeszcze raz).

Zmiany dźwiękowe zachodzące podczas mutacji mocnej:

p-, t-, c- zmieniają się w ph-, th -, ch-:

calad (światło) => e chalad (ze światła)

taur (las) => e thaur (z lasu)

h- zmienia się w ch-:

hammad (ubranie) => e chammad (z ubrania)

hw-, lh-, rh- zmieniają się w w-, thl -, thr-:

hwest (wiatr) => e west (z wiatru)

lhug (wąż) => e thlug (z węża)

b-, d-, g-, m- i n- nie zmieniają się, ale przedimek nie ulega skróceniu:

Lothlórien => ed Lothlórien (z Lothlórien)

rem (sieć) => ed rem (z sieci)

th-, f-, s- nie zmieniają się, ale przyimek czasami ulega upodobnieniu:

sarch (grób) => es sarch (z grobu)

falch (rozpadlina) => ef falch (z rozpadliny)

thôl (rozpadlina) => eth thôl (z hełmu)

13.2.3 Mutacja płynna

Mutacja płynna powodowana jest zwykle przez głoski r i l. Może występować po przyimku or (na, ponad) lub w wyrazach złożonych gdy ich pierwszy element kończy się na jedną z wymienionych głosek, np. morchant (cień) złożony ze słów mor (ciemny) i cant (kształt). Mutacja płynna przebiega według następujących reguł:

p-, t-, c- zmieniają się w ph-, th -, ch-:

taur (las) => or thaur (nad lasem)

caw (wierzchołek) => or chaw (na wierzchołku)

lh- i rh- zmieniają się w ’l- i ’r-:

lhug (wąż) => or ’lug (na wężu)

s- nie zmienia się:

salph (zupa) => or salph (nad zupą)

Wszystkie pozostałe spółgłoski zmieniają się według reguł mutacji słabej.

Komentarz Galadhorna: Ten typ mutacji nie znajduje potwierdzenia w pismach Tolkiena i jest oparty na teorii Davida Salo. Możliwe, że tego typu mutacja w ogóle nie zachodziła w sindarinie.

13.2.4 Nowe przedrostki

Istnieją przedrostki powodujące mutację mocną i mutację płynną. Mutację mocną powoduje prawdopodobnie przedrostek

ad- (ponownie, znowu)

ertha- (zjednoczyć) => adertha- (zjednoczyć ponownie)

tol- (przyjść) => athol- (przyjść ponownie)

Przedrostek ar- czasami powoduje mutację płynną, a czasami lenicję:

ar- (królewski, szlachetny)

pen (ktoś) => arphen (ktoś szlachetny)

Istnieje jednak inny przedrostek ar- zupełnie niezwiązany z poprzednim. Powoduje on tylko mutację płynną:

ar- (bez czegoś)

nedia- (liczyć) => arnediad (nieprzeliczony)

13.2.5 Liczebniki porządkowe

Liczebniki porządkowe w sindarinie to:

13.3  Słowniczek

13.4  Rozmówki – czas

Nie możecie oczekiwać od elfa (w końcu nieśmiertelnego), że spojrzy na zegarek i poda wam dokładną godzinę. Jednak można umówić się z elfem na jakiś konkretny czas, jeśli tylko zechcecie zaryzykować, że trochę sobie poczekacie. Jeśli chcecie umówić się na następne spotkanie z elfem, przy pożegnaniu powiedzcie:

Man lû vin achenitham? = Kiedy się zobaczymy?

Man lû telithal na nin? = Kiedy do mnie przyjdziesz?

Man lû geveditham? = Kiedy się spotkamy?

Możecie wyznaczyć dzień spotkania:

Erin dolothen Nínui. = W (dniu) 8. lutego.

Możecie z grubsza określić godzinę:

Ned amrûn = O wschodzie słońca

Ned thîn = O zmroku

Ned aduial = Wieczorem

A jeśli nie chcecie się spotykać w podanym terminie, powiedzcie tak:

Ú-belin teled. = Nie mogę przyjść.

Można wtedy będzie wyznaczyć spotkanie w innym terminie. Elfy mają czas...

W umawianiu się na spotkania mogą wam się przydać takie słówka:

Miesiace: Narwain (styczeń), Nínui (luty), Gwaeron (marzec), Gwirith (kwiecień), Lothron (maj), Nórui (czerwiec), Cerveth (lipiec), Urui (sierpień), Ivanneth (wrzesień), Narbeleth (październik), Hithui (listopad), Girithron (grudzień)

Pory roku: echuir (przedwiośnie), ethuil (wiosna), laer (lato), iavas (późne lato, żniwa), firith (późna jesień), rhîw (zima)

Pory dnia: amrûn (wschód słońca), aur (dzień, poranek), arad (dzień), thîn (wieczór, zmrok), dû (zachód słońca), tinnu (wczesna noc), daw (noc)

tłum. Adaneth, komentarz Galadhorn

Dyskusja o kursie na www.elendili.w.pl

:: strona główna :: treść kursu :: wstęp ::

:: lekcja 1 :: lekcja 2 :: lekcja 3 :: lekcja 4 :: lekcja 5 :: lekcja 6 :: lekcja 7 ::

:: lekcja 8 :: lekcja 9 :: lekcja 10 :: lekcja 11 :: lekcja 12 :: lekcja 13 :: lekcja 14 ::