Thorsten Renk

Lekcja 5 :: Odmiana czasowników "typu I"

5.1. Tekst

5.2. Gramatyka

5.2.1. Uwagi ogólne

5.2.2. Końcówki zaimków dla czasowników typu I

5.2.3 Bezokolicznik

5.2.4 Tryb rozkazujący

5.2.5 Formy gerundialne

5.3. Słowniczek

5.4. Rozmówki - powitania

Uwaga tłumacza: cudzysłów i znak '= ...' oznaczają bardziej dosłowne znaczenie zwrotów i wyrażeń, słowa w nawiasie (...) nie są potrzebne w oryginale i w sindarinie nie występują, ale w tłumaczeniu polskim należy je dodać.

5.1. Tekst

Siniath

  Aragorn a Glorfindel reviar na 'laind Imladris. Aragorn gên neri adan na aeglir.

Aragorn: Glorfindel, tiro venn!

Glorfindel: Daro ah anglenno!

  I venn bada nan edhel ar nan adan.

Eobhan: Mae govannen! Im Eobhan. Tegin hiniath an Elrond. Man râd na Imladris?

Glorfindel: Mae govannen! Imladris nan harad. Noro!

  Glorfindel gên na chaered a gîr.

Aragorn: Man?

Glorfindel: Mathon vorn...

Wieści

  Aragorn i Glorfindel wędrują po skraju [‘= granicy’] Rivendel. Aragorn widzi biegnącego człowieka w górach. [‘= widzi (że) biegać człowiek’, konstrukcja ACI, zobacz lekcja 2]

Aragorn: Glorfindelu zobacz, mężczyzna!

Glorfindel: Zatrzymaj się i podejdź!

  Mężczyzna podchodzi do elfa i człowieka.

Eobhan: Dzień dobry! Jestem Eobhan. Przynoszę wieści do Elronda. Którędy [‘= co (za) droga] do Rivendell?

Glorfindel: Dzień dobry! Rivendell (jest) na południu. Biegnij!

  Glorfindel patrzy w dal i drży.

Aragorn: Co?

Glorfindel: Czuję ciemność...

5.2 Gramatyka

5.2.1 Uwagi ogólne

W przeciwieństwie do czasowników typu A, czasowniki typu I kończą się spółgłoską, ponieważ zawierają sam rdzeń bez końcówki. Przykładem takiego czasownika jest ped- (mówić). W czasie teraźniejszym pomiędzy rdzeń a końcówki odmiany wstawiamy łączące –i-, stąd nazwa "czasowniki typu I". Poza dwoma wymienionymi typami czasowników (typ A, typ I) jest w sindarinie kilka czasowników nieregularnych. Nieregularności pojawiają się w czasie przeszłym, więc na razie klasyfikujemy wszystkie czasowniki do jednego z dwóch typów.

5.2.2 Końcówki zaimków dla czasowników typu I

Końcówki zaimków dla czasowników typu I są prawie identyczne jak u czasowników typu A. Różnica występuje tylko w 3 osobie liczby pojedynczej, gdzie nie ma żadnej końcówki: w odmianie jednosylabowych czasowników typu I samogłoska ulega wydłużeniu. Jak już wspominałem, pomiędzy formę rdzenia a końcówkę osobową wstawiamy łączące –i-.

Od czasownika ped- możemy utworzyć:

pedin = mówię, pedich = mówisz, pêd = mówi (bez końcówek, ale z wydłużeniem samogłoski)

pedim = mówimy, pedich = mówicie, pedir = mówią

W odmianie czasowników typu I występują podobne przesunięcia dźwiękowe jak podczas tworzenia liczby mnogiej: przegłos -i, spowodowany tutaj przez obecność łączącego i. Samogłoski a lub o z rdzenia czasownika pod wpływem łączącego i zmienią się w e.

Tak więc od tol- (przyjść) otrzymamy:

telin = przychodzę, telich = przychodzisz, tôl = przychodzi (nie było łączącego i, nie ma przegłosu)

telim = przychodzimy, telich = przychodzicie, telir = przychodzą

Od dar- (stanąć, zatrzymać się) mamy:

derin = staję, derich = stajesz, dâr = staje,

derim = stajemy, derich = stajecie, derir = stają.

5.2.3 Bezokolicznik

Bezokolicznik czasowników typu I tworzymy dodając do rdzenia końcówkę -i i stosując przegłos –i. (Właśnie z powodu przegłosu nie podaje się w sindarskich słownikach form bezokolicznika tylko formy podstawowe):

pedi (mówić), neri (biegać), teli (przyjść), peli (więdnąć), firi (umrzeć)

[samogłoski oznaczone na czerwono zmieniły się na skutek przegłosu.]

5.2.4 Tryb rozkazujący

Tryb rozkazujący czasowników typu I tworzymy dodając końcówkę –o do rdzenia.

pedo! (mów!), noro! (biegnij!), tolo! (przyjdź!), pelo! (zwiędnij!), firo! (umieraj!)

Użycie trybu rozkazującego jest identyczne jak u czasowników typu A.

5.2.5 Formy gerundialne

Formy gerundialne (rzeczowniki odsłowne) od czasowników typu i tworzymy dodając końcówkę –ed do rdzenia:

cab- (skakać) => cabed (skakanie)

cen- (widzieć) => cened (widzenie)

glir- (recytować) => glired (recytowanie)

Formy gerundialne są często używane tam, gdzie język angielski użyłby bezokolicznika. Formy gerundialne użyte w funkcji bezokolicznika [np. w konstrukcji ACI: "widzę kogoś robić coś" czyli "widzę, że ktoś coś robi"] nie podlegają słabej mutacji, jakiej normalnie podlegałoby dopełnienie bliższe: Cenin toled i aduial (Dosłownie: widzę nadchodzenie wieczór, według składni angielskiej (ACI): widzę, (że) nadchodzić wieczór).

Jeśli forma gerundialna jest traktowana jako rzeczownik (co? nadchodzenie) wtedy traktowana jest tak samo jak rzeczownik [stosujemy mutację i formę dopełniacza]:

Cenin doled en aduial (widzę nadchodzenie (czego?) wieczoru).

5.3  Słowniczek

5.4 Rozmówki - powitania

Dobrze byłoby poznać kilka podstawowych powitań i pożegnań, tak na wypadek gdybyście gdzieś spotkali elfa. Zwykle witamy się prostym

Mae govannen! = dzień dobry!

Jeśli bardziej odpowiada wam forma oficjalna, możecie spróbować powiedzieć:

Le suilon! = pozdrawiam cię!

Jeśli znacie spotkanego elfa bardzo dobrze, możecie użyć zwykłej formy zaimka (nie grzecznościowej):

Gen suilon!

Jeśli chcecie się przedstawić, mówicie:

Im (tu wasze imię) = jestem ......, albo

Estannen (imię) = jestem nazywana / y ......, albo

Nin estar (imię) = zwą mnie .........

Jeśli używacie tej ostatniej formy, pamiętajcie, że wasze imię musi w tym przypadku podlegać mutacji słabej, bo występuje w funkcji dopełnienia bliższego.

Możecie też powiedzieć:

Eneth nîn (imię) = moje imię to .....

Jeśli chcecie spytać, jak nazywa się spotkany przez was elf, pytajcie tak:

Man eneth lîn? = jakie jest twoje imię?

Użyliśmy tu grzecznościowej formy zaimka ‘ty”, bo jeśli nie znamy czyjegoś imienia, lepiej będzie użyć stylu oficjalnego.

Jeśli chcecie odejść, mówicie do widzenia:

Cuio vae!

Lub, jeśli bardziej odpowiada wam styl formalny:

Namarië.

To ostatnie słowo nie pochodzi z sindarinu lecz z quenii, innego, prastarego języka elfów. Jego sindarskim odpowiednikiem byłoby

*Novaer!

Komentarz Galadhorna: Wśród badaczy sindarinu przyjęła się jeszcze jedna możliwa forma tego pozdrowienia: *Navaer.

tłum. Adaneth, komentarz Galadhorn

Dyskusja o kursie na www.elendili.w.pl

:: strona główna :: treść kursu :: wstęp ::

:: lekcja 1 :: lekcja 2 :: lekcja 3 :: lekcja 4 :: lekcja 5 :: lekcja 6 :: lekcja 7 ::

:: lekcja 8 :: lekcja 9 :: lekcja 10 :: lekcja 11 :: lekcja 12 :: lekcja 13 :: lekcja 14 ::